Page 91 - Konservatoriya 1.1

3.“Şüştər” – (re-lya)
4.“Hümayun” – (mi mücənnəb-do)
5.“Mahur-hindi” – (re)
6.“Zabul-segah” – (lya-fa diyez)
7.“Xaric-segah” – (do diyez)
8.“Rahab” – (re-lya)
9.“Rahab”- (lya-mi)
10. “Şüştər” – (sol-re)
11.“Dügah” – (fa)
Göründüyü kimi “fa” “Rast” ümumi-kökü ətrafında cəmləşən muğam-
lar daha çox olmaqla yanaşı mütəşəkkil və düzgün qarşılıqlı münasibətlər
əsasında sistemləşiblər. Beləliklə muğam musiqimizdə “fa” “Rast”
ümumi-kökünün əsas, “sol” “Rast” ümumi-kökünün isə “şədd” olması
məntiqi nəticəsi ortalığa çıxır. Məlum olur ki, Azərbaycan tarı və sazının,
eləcə də İran tarının ikinci simi (sarı sim) “Yekgah” (“Rast”) “ev”inə
deyil, “Dügah” (“Şur”) “ev”inə köklənir.
İndi isə yeni məqam tonallıqlarını əlavə etməklə yaranan ümumi
ardıcıllığı qeyd edək.
“Rast” qəlibləri üçün istinad pərdələri:
(“Mi”), “lya”, “re”, “sol”, “do”, “fa”, “si bemol”, “mi bemol”.
“ġur” qəlibləri üçün istinad pərdələri:
“Si”, “mi”, “lya”, “re”, “sol”, “do”.
“Segah” və “Segah”da “Çahargah” qəlibləri üçün istinad pərdələri:
“Sol diyez”, “lya mücənnəb”, “si mücənnəb”, “do diyez”, “re
mücənnəb”, “mi mücənnəb”, “fa diyez”.
“Bayatı-ġiraz” (nəva) qəlibləri üçün istinad pərdələri:
“Mi”, “lya”, “re”, “sol”, “do”, “fa”, “si bemol”,
“Çahargah” qəlibləri üçün istinad pərdələri:
“Si”, “mi”, “lya”, “re”, “sol”, “do”, “fa”, “si bemol”.
Göstərilən tonallıqların bəzilərinin köklənmə qaydalarını qeyd edirik:
“ġur” (mi)
I - Kök sim (re) II – Lal sim (mi) III – Zəng sim (mi) IV - Zəng sim

(lya)
“ġur” (lya), “Rahab”, “Nəva” (re-lya)
I - Kök sim (re) II – Lal sim (lya) III – Zəng sim (sol) IV - Zəng sim

(lya)
“Bayatı-Kürd” (mi-do)
I - Kök sim (mi) II – Lal sim (lya) III – Zəng sim (mi) IV - Zəng sim

(lya)
“Rahab” (lya-mi), “Nəva” (lya-mi), “Bayatı-ġiraz” (lya)

91